Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch vừa xây dựng báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chấn hưng,ứtrưởngĐoànVănViệttỷđồngchấnhưngvănhóalàcấpthiếdk8 phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam giai đoạn 2025-2035 với tổng vốn 350.000 tỷ đồng giai đoạn 2025-2035. VnExpressphỏng vấn Thứ trưởng Văn hóa Thể thao Du lịch Đoàn Văn Việt về nội dung này.
- Vì sao cần xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về chấn hưng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam, thưa ông?
- Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 13 xác định văn hóa là trụ cột, nền tảng phát triển xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước. Tại hội nghị văn hóa toàn quốc tháng 11/2021, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh tư tưởng "văn hóa còn thì dân tộc còn". Kết luận số 42 về kinh tế - xã hội năm 2022-2023 của Trung ương cũng yêu cầu triển khai Chương trình quốc gia về phát triển văn hóa. Năm 2022, Thường vụ Quốc hội giao Chính phủ xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về chấn hưng, phát triển văn hóa, trình cấp có thẩm quyền xem xét.
Như vậy, Chương trình mục tiêu quốc gia nhằm triển khai các quan điểm của Đảng và Nhà nước về chấn hưng, phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam. Chương trình cũng giải quyết những vấn đề thực tiễn cấp bách của văn hóa trong thời kỳ mới và thực hiện cam kết quốc tế của Việt Nam.
Được Chính phủ giao nhiệm vụ, Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch đã lấy ý kiến các địa phương, chuyên gia, bộ ngành, nhà nghiên cứu để xây dựng dự thảo Chương trình. Nguồn lực cần huy động để thực hiện giai đoạn 2025-2035 dự kiến 350.000 tỷ đồng. Hồ sơ dự thảo chương trình đang được Hội đồng thẩm định quốc gia xem xét. Sau khi các thành viên Chính phủ cho ý kiến và thống nhất, dự thảo sẽ được Chính phủ trình Quốc hội xem xét thông qua.
Thứ trưởng Văn hóa Thể thao Du lịch Đoàn Văn Việt. Ảnh:Bộ VHTTDL
- Ban soạn thảo tính toán thế nào để ra mức kinh phí dự kiến là 350.000 tỷ đồng?
- Thời gian qua, nguồn lực tài chính đầu tư cho văn hóa vừa quá ít, vừa manh mún, phân tán nên mọi hoạt động đều gặp khó khăn, hiệu quả thấp. Giai đoạn 2017-2021, đầu tư cho văn hóa chưa đến 1% tổng chi ngân sách. Nhiều mục tiêu đặt ra trong Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2020 chưa đạt được. Vì vậy, đầu tư nguồn lực dài hạn để chấn hưng, phát triển văn hóa là cần thiết, cấp bách trong bối cảnh hiện nay.
Chúng tôi dự kiến giai đoạn đầu (đến 2030) cần 182.000 tỷ đồng, gồm vốn ngân sách trung ương 110.000 tỷ đồng (vốn đầu tư phát triển 82.500 tỷ đồng; vốn sự nghiệp 27.500 tỷ đồng); vốn địa phương 36.000 tỷ đồng; nguồn khác 36.000 tỷ đồng. Số tiền còn lại dành cho giai đoạn sau.
Chương trình mục tiêu quốc gia có 10 nội dung thành phần. Đó là: Phát triển văn hóa, con người Việt Nam; phát triển hệ thống hạ tầng, cảnh quan, thiết chế văn hóa đồng bộ; nâng cao hiệu quả tuyên truyền, giáo dục; bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc; thúc đẩy văn học, nghệ thuật; phát triển công nghiệp văn hóa; đẩy mạnh chuyển đổi số; phát triển nguồn nhân lực văn hóa; hội nhập quốc tế; tăng cường giám sát, đánh giá thực hiện chương trình.
Chúng tôi tính toán sẽ dành nguồn lực để xây dựng các mô hình văn hóa cho người dân, nhất là vùng sâu, đồng bào dân tộc. Hàng loạt các vấn đề văn hóa cũng đang cần nguồn lực để giải quyết, như các chương trình bảo tồn di sản văn hóa vật thể và phi vật thể; sáng tạo tác phẩm.
Việt Nam hiện nay hầu như vắng bóng tác phẩm tầm khu vực và thế giới. Ngành Văn hóa mong muốn đầu tư sáng tác để có những tác phẩm đỉnh cao, tầm cỡ, mang sức sống thời đại, nhất là trong văn học, nghệ thuật, hội họa. Nội dung này cần nguồn lực lớn, đầu tư nhiều năm chứ không đơn giản là tổ chức cho văn nghệ sĩ những chuyến thực tế hay trại viết trong vài tuần, vài tháng.
Trong khu vực châu Á, nhiều nước đã phát triển nền công nghiệp văn hóa mạnh mẽ với nhiều thương hiệu toàn cầu như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc... Việt Nam cũng cần đầu tư vào công nghiệp văn hóa để đóng góp nhiều hơn cho tăng trưởng kinh tế.
Đô thị cổ Hội An được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới vào tháng 12/1998. Ảnh: Đắc Thành
- Trong 10 nội dung nêu trên, đâu là lĩnh vực cần ưu tiên đầu tư?
- Tất cả những nội dung thành phần trong Chương trình đều quan trọng, nhưng tôi cho rằng ưu tiên đầu tiên là chấn hưng đạo đức, phát triển văn hóa, con người Việt Nam và xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn minh.
Thời gian qua, nhiều sản phẩm văn hóa độc hại từ bên ngoài đã xâm nhập vào Việt Nam, tác động xấu đến tư tưởng, lối sống, hành vi của nhiều người, nhất là thanh thiếu niên. Lối sống thực dụng, vụ lợi, vị kỷ, cái xấu, cái ác, phi nhân tính có dấu hiệu tăng lên đến mức đáng lo ngại trong xã hội. Môi trường đạo đức, văn hóa lành mạnh bị đe dọa, dễ dẫn đến khủng hoảng tinh thần, làm nhiều người mất phương hướng lựa chọn giá trị, lối sống.
Vì vậy, để xây dựng văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội, xây dựng nhân cách, đạo đức, lối sống của con người Việt Nam và đấu tranh với văn hóa độc hại, rất cần vai trò của nhà nước.
Bên cạnh những hồi chuông cảnh báo xuống cấp và mai một, nhiều di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam được UNSECO ghi danh chưa phát huy được giá trị do thiếu kinh phí quảng bá, truyền dạy, đãi ngộ nghệ nhân. Do đó, việc bảo tồn di sản vật thể và phi vật thể cũng rất cấp bách.
- 350.000 tỷ đồng là số tiền lớn, cơ quan soạn thảo đánh giá thế nào về mức độ khả thi, khả năng cân đối ngân sách?
- Nguồn vốn dự kiến cho Chương trình được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch tổng hợp trên cơ sở đề xuất của các địa phương, bộ ngành. Hội đồng thẩm định quốc gia sẽ tính toán, đánh giá tính khả thi, hiệu quả, cân đối nguồn lực ngân sách trung ương và địa phương, đề xuất Chính phủ xem xét.
350.000 tỷ đồng dự kiến được đầu tư trong 11 năm, cho tất cả địa phương trên toàn quốc từ cấp xã, huyện, tỉnh. Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch không nắm giữ nguồn vốn này mà sẽ được phân bổ về địa phương, bộ ngành, đơn vị. Bộ chỉ tham gia quản lý nhà nước.
Chương trình sẽ hỗ trợ trực tiếp hoạt động sáng tạo, sáng tác, kinh doanh dịch vụ và thực hành văn hóa, nhất là khối tư nhân, hướng tới phát triển ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam có năng lực cạnh tranh cao. Đồng thời, Chương trình sẽ có nhiều cơ chế, chính sách thu hút hiệu quả nguồn lực từ doanh nghiệp, cá nhân tham gia đầu tư vào văn hóa.
5.000 người trình diễn sáu điệu xòe cổ, tạo hình thành bông hoa ban và ruộng bậc thang, trong đêm khai mạc lễ hội văn hóa, du lịch Mường Lò (Yên Bái) tháng 9/2019. Ảnh: Giang Huy
- Điều ông kỳ vọng nhất khi xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia chấn hưng, phát triển văn hóa là gì?
- Tôi mong khi Chương trình được Quốc hội thông qua sẽ có thêm nhiều điều kiện, nguồn lực đầu tư cho ngành văn hóa. Chương trình thành công sẽ tạo ra sự chuyển biến căn bản trong sự nghiệp phát triển văn hóa và xây dựng con người Việt Nam.
Quản lý xã hội bằng pháp luật, nhưng cốt cách văn hóa của dân tộc phải được trân trọng, giữ gìn, trao truyền qua nhiều thế hệ. Đây là hai điều quan trọng để xây dựng xã hội văn minh, hiện đại, xây dựng đất nước và dân tộc có bản sắc riêng, giảm tiêu cực và xuống cấp đạo đức.